WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY
Wraz z coraz większą popularnością telewizji i komputerów w ostatnich latach, nawyk czytania książek zanika, gdyż zaczyna brakować czasu. Wiele osób woli również obejrzeć film nakręcony na podstawie książki, niż przeczytać samą powieść, ponieważ wymaga to znacznie mniejszego wysiłku. Jest to powszechne zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, dla których oglądanie ekranizacji jest jedyną formą kontaktu z lekturą szkolną. Stajemy się społeczeństwem, które czyta coraz mniej. Zorganizowano niejedną kampanię społeczną mającą na celu popularyzację czytelnictwa, niestety nie wiele osób dało się przekonać. Wraz ze spadkiem poziomu czytelnictwa obniża się poziom rozumienia czytanego przez dzieci i młodzież tekstu. Widać to przede wszystkim na egzaminach z języka polskiego. Tymczasem czytanie ze zrozumieniem to umiejętność niezbędna na każdym przedmiocie i po prostu w codziennym życiu.
Pamiętajmy – nie rodzimy się z potrzebą czytania, jednak nabywamy ją w ciągu całego życia. Niestety nawyk czytania książek zanika razem z coraz większym rozwojem technologii. Człowiek wychowany jedynie przez „szklany ekran” funkcjonuje zupełnie inaczej, niż ktoś kto czyta książki. Dlaczego? Nie ulega wątpliwości, że kontakt z książką ma ogromny wpływ w rozwój człowieka. Treści w niej zawarte oddziałują na wiele obszarów ludzkiej psychiki: pamięć, koncentrację, kreatywność i inne. Dostarczają wiedzę o świecie i ludziach, kształtuj właściwą hierarchię wartości. Trzeba tylko odnaleźć swoją dziedzinę i czytać to, co naprawdę lubimy. Im więcej czytasz, tym więcej wiesz. Im więcej wiesz, tym pewniej czujesz się w różnych sytuacjach. A im pewniej się czujesz, tym bardziej rośnie Twoje poczucie własnej wartości. Jednym słowem – warto czytać.
W rozwoju młodego człowieka książka może spełnić szczególnie ważną rolę. Nastolatki są dużo bardziej krytyczne, jeśli chodzi o polecane lektury. Chcą same decydować o tym, czy i co będą czytać. Dojrzewający młody człowiek, poszukujący wzorów, budujący dopiero swój wizerunek, może znaleźć w literaturze podstawy do konstruowania własnej osobowości czy światopoglądu. Książka może stać się płaszczyzną kontaktu między młodzieżą a dorosłym. Może się stać sprzymierzeńcem dorosłych, ponieważ może stanowić pretekst do rozmów, a dyskusje o przeczytanych książkach to najprzyjemniejsze, najciekawsze rozmowy dzieci z rodzicami. Czytanie książek może być łatwym, mądrym, dostępnym sposobem budowania więzi rodzinnej, budowania autorytetu rodzica. Powinniśmy więc utwierdzić nasze dorastające dzieci w przekonaniu, że czytanie jest mobilizujące, pożądane i mądre – z pewnością przyniesie im dużo pożytku, a korzyści wynikające z czytania przełożą się na lepsze wyniki w szkole.
Dlaczego warto czytać?
- Czytanie to świetne ćwiczenie dla naszego mózgu. WYJAŚNIENIE - Pierwszym z obszarów, w którym dochodzi do rozwoju intelektualnego w trakcie czytania jest pamięć. W przeciwieństwie do bezmyślnego siedzenia przed telewizorem lub ekranem monitora czytanie wprawia w ruch nasz mózg i zmusza do wysiłku. Dzięki temu poprawia się zdolność myślenia analitycznego, tworzą i utrwalają się połączenia komórek mózgowych. Podczas czytania staramy się skupić, zapamiętać wiele rzeczy, odkrywamy nowe pojęcia i miejsca. Czytając powieść wyobrażamy sobie miejsce, w którym rozgrywa się akcja, bohaterów, ich mimikę, zachowanie. Tworzymy w swojej głowie film. Oczy widzą litery, wyrazy, a mózg przemienia je w głowie na obraz. To pobudza mózg do działania. Dzięki takiej aktywności nasz mózg starzeje się znacznie wolniej.
- Czytanie uczy myślenia. WYJAŚNIENIE - W konfrontacji książki, opartej na słowie, z przekazem telewizyjnym bazującym na obrazie, język okazuje się bardziej uniwersalny. Dzięki niemu możemy przedstawić zarówno wydarzenia, jak również przeżycia wewnętrzne, zjawiska świata. Ludzie są istotami myślącymi, ponieważ operują słowem a nie dlatego, że widzą i słyszą. Uczucia i myśli docierają do naszej świadomości za pomocą słów nie mają odpowiednika w prostych symbolach wizualnych. Przeczytane w książkach historie uczą dostrzegania związków przyczynowo – skutkowych, odnajdywania zależności i wyciągania własnych wniosków. Jednym słowem, czytanie kształtuje umiejętności samodzielnego myślenia i formułowania myśli – kompetencje niezbędne do właściwego funkcjonowania społecznego.
- Czytanie wzbogaca słownictwo. WYJAŚNIENIE – Tych, którzy nie czytają nic albo niewiele, bardzo łatwo poznać. Zdradzają się częstym używaniem zwrotów typu: „No… wiesz o co mi chodzi?, No… ,tego…”. Zacinają się, zastępują słowa gestami lub imitują dźwięki. Ocenę ludzi, przedmiotów ograniczają do przymiotnika „fajny” lub „super”. Im bogatszy język, tym sprawniejsze wyrażanie własnego zdania, lepsza umiejętność wyrażania uczuć i potrzeb, komunikacja między ludzka.
- Czytanie wpływa pozytywnie na umiejętność pisania. WYJAŚNIENIE –Jeżeli czytanie może poprawić zdolność analitycznego myślenia, wzbogacić słownictwo, to już jeden krok do wykorzystania tego również podczas pisania. Czytając uczymy się poprawnej ortografii, interpunkcji, kształtujemy także nasz styl. Analizując cudze teksty, uczymy się budować własne.
- Czytanie służy poznawaniu dziedzictwa kulturowego i budowaniu własnej tożsamości. WYJAŚNIENIE – Poprzez książki poznajemy przeszłość i tradycje swojego kraju, regionu, miasta. Książki przybliżają nam mentalność i problemy naszych przodków. Dzięki temu lepiej rozumiem, kim jesteśmy. Dzięki książkom rodzi się więź między odległymi pokoleniami.
- Czytanie poprawia koncentrację i pamięć. WYJAŚNIENIE – Czytanie książki daje kompletną informację zamkniętą i oprawioną pewną historią. Dzięki temu łatwiej się skupiamy. Czytanie książki wymusza na nas skupienie i koncentrację. W przeciwieństwie do gazet i magazynów, w których pojawiają się krótkie treści i kilka informacji, książka podaje nam dość dużą całość, dotyka wielu aspektów, prezentuje różne wątki.
- Czytanie wyrabia cierpliwość. WYJAŚNIENIE – W telewizji bardzo dużo informacji jest przekazywanych w bardzo krótkim czasie, co nie pozwala na zapamiętanie czy przemyślenie. W trakcie czytania przetwarzanie informacji przebiega wolniej. Odwracając kartki, wchodzimy stopniowo w mechanizm narracji. Krok po kroku staramy się zrozumieć książkę. Tempo zależy od nas. Do pewnych rzeczy można w każdej chwili wrócić, najistotniejsze można sobie zaznaczyć.
- Czytanie rozwija wyobraźnię. WYJAŚNIENIE – Telewizja nie pozwala nam na samodzielne myślenie. Niczego nie musimy sobie wyobrażać, wszystko mamy podane: zarówno scenerię, mimikę, jak i ton głosu. Czytając, sami obsadzamy role, obmyślamy tło i kierujemy akcją. Wizualizujemy w głowie miejsca, osoby, sytuacje. Potrafimy przenieść różne sytuacje z książek do życia codziennego, zazwyczaj podświadomie, ale dzięki temu umiemy wiele rzeczy przewidzieć i z wieloma sobie poradzić.
- Czytanie rozwija empatię i postawy prospołeczne. WYJAŚNIENIE – Czytanie uczy empatii i wrażliwości. Empatyczne zachowania w stosunku do bohaterów literackich przekładają się z czasem na rozwój rzeczywistych postaw prospołecznych. Im wyższy poziom empatii tym większa gotowość do rzeczywistego pomagania ludziom, zwłaszcza cierpiącym. Poza tym, aby wczuć się w odczucia innych, wystarczy tylko wyobrazić sobie sytuację ofiar, czytać o nich lub dyskutować.
- Czytanie zmniejsza poziom stresu oraz pomaga budować relacje. WYJAŚNIENIE – Odpowiednio dobrana lektura kształtuje osobowość młodego człowieka. Książka jest dla nastolatka źródłem wzorców osobowych oraz postaw życiowych. Czytanie książek pomaga budować reakcje między ludźmi oraz rozwiązywać bieżące problemy przez przekazywanie gotowych rozwiązań.
- Czytanie poszerza wiedzę i buduje poczucie własnej wartości. WYJAŚNIENIE – Im więcej czytamy, tym więcej wiemy. Im więcej wiemy, tym pewniej się czujemy w różnych sytuacjach. Im pewniej się czujemy, tym bardziej rośnie poczucie własnej wartości. Czy to nie wspaniałe? To jest reakcja łańcuchowa, która daje same korzyści.
- Czytanie czyni cię świetnym rozmówcą. WYJAŚNIENIE – Wybierajmy książki z różnych dziedzin – biografie, książki psychologiczne, podróżnicze, nawet kryminały. Każda z nich niesie za sobą inny przekaz i inny rodzaj informacji, które mogą pomóc zabłysnąć w towarzystwie.
- Czytanie daje satysfakcję i zabija nudę. WYJAŚNIENIE – Książki przenoszą nas do zupełnie innego świata, poznajemy nowe postaci, dowiadujemy się nowych rzeczy, mogą zaoferować świetną zabawę, ale także różnego rodzaju emocje – od strachu po wzruszenie. Trzeba tylko znaleźć takie, które lubimy, które nas zainteresują. Czytanie to jeden z najlepszych sposobów odpoczywania, zwłaszcza po zbyt długim oglądaniu telewizji czy graniu na komputerze.
Czytajmy więc, czytajmy razem, osobno, czytajmy komuś i dla siebie, bo jak powiedziała Wisława Szymborska:
„ Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa jaką sobie ludzkość wymyśliła”.