Handel ludźmi jest formą współczesnego niewolnictwa i poważnym przestępstwem rażąco naruszającym podstawowe prawa człowieka, którego istotą jest wykorzystanie człowieka nawet za jego zgodą, przy użyciu wskazanych w kodeksie karnym metod i środków. Jest zbrodnią naruszającą niezbywalne prawo każdego człowieka do godności zagwarantowanej przez liczne porozumienia międzynarodowe, w tym dyrektywy unijne, a także przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo to jest jednak łamane, nie tylko w Polsce. Ofiarami handlarzy co roku padają miliony ludzi na całym świecie: kobiety i mężczyźni, dorośli i dzieci.
Handel ludźmi jest zjawiskiem podlegającym dynamicznym przemianom, którego nasilenie zaobserwowano w Polsce na początku lat 90-tych. Obecnie Polska nie jest już tylko krajem pochodzenia ofiar, ale także krajem tranzytowym, przez który odbywa się transfer ofiarz Europy Wschodniej do Europy Zachodniej oraz krajem docelowym dla ofiar wykorzystywanych głównie w prostytucji i pracy przymusowej.
Definicja
Na skutek nowelizacji Kodeksu karnego, dokonanej ustawą z dnia 20 maja 2010 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 98, poz. 626), która weszła w życie w dniu 8 września 2010 roku, do Kodeksu karnego została wprowadzona definicja legalna handlu ludźmi. Za handel ludźmi mogą być uznane wyłącznie czynności sprawcze wskazane wprost w art. 115 § 22 K.k., t.j.:
- werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),
- transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),
- dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),
- przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),
- przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu)
- lub przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).
Istotnym jest przy tym, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności powinny zostać zrealizowane z zastosowaniem:
- przemocy lub groźby bezprawnej,
- uprowadzenia,
- podstępu,
- wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
- nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
- udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą.
Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą w różnych formach seksualnego wykorzystania (w tym w pornografii i w prostytucji), w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie oraz wszelkich innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Należy podkreślić przy tym, że jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte wyżej wymienione metody lub środki.
Przestępstwo handlu ludźmi jest w Polsce zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (art. 189a Kodeksu karnego), a zatem stanowi zbrodnię. Z uwagi na wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu karalne jest również przygotowanie do popełnienia tego przestępstwa (czyn zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5).
Polska na mapie handlu ludźmi
Handel ludźmi to przestępstwo, które bardzo często ma charakter transgraniczny. Specyfika Polski polega na tym, że jest ona jednocześnie krajem:
- pochodzenia ofiar wykorzystywanych w innych krajach Europy,
- docelowym dla ofiar, przede wszystkim, z krajów Wschodniej Europy i Azji,
- tranzytu ofiar z Wschodniej Europy i Azji do krajów Europy Zachodniej.
Strony internetowe dotyczące tematu:
– strona MSWiA: https://www.gov.pl/web/mswia/przeciwdzialanie-handlowi-ludzmi
– strona internetowa:http://www.handelludzmi.eu/hl/aktualnosci
– kampania społeczna: https://www.youtube.com/watch?v=dr0-OaYU6po
– telefon zaufania dla ofiar i świadków handlu: https://handelludzmi.eu/hl/o-handlu-ludzmi/informacje-dla-ofiar/6149,dok.html
– przepisy prawne: https://handelludzmi.eu/hl/baza-wiedzy/przepisy-prawne
– raporty, analizy i dokumenty strategiczne dotyczące handlu ludźmi: https://handelludzmi.eu/hl/baza-wiedzy/raporty-analizy-strateg
– informacje dla ofiar: https://handelludzmi.eu/hl/o-handlu-ludzmi/informacje-dla-ofiar
Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi jest podstawowym dokumentem dotyczącym funkcjonowania systemu zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi w Polsce (KPD). Krajowy Plan jest rządowym dokumentem, przyjmowanym przez Radę Ministrów, zobowiązującym jego adresatów do wykonania określonych zadań w zakresie zwalczania handlu ludźmi. Adresatami KPD są poszczególne jednostki administracji centralnej, oraz inne instytucje i organizacje pozarządowe dobrowolnie zaangażowane w działania przeciwko handlowi ludźmi w Polsce. Zadania przewidziane w KPD finansowane są z budżetu państwa.
Pierwszy tego typu dokument (Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2003-2004) został przyjęty przez Radę Ministrów 16 września 2003 r.
W zakresie realizacji Krajowego Planu Działań przeciwko handlowi ludźmi,w ramach zadania publicznego, zostało utworzone Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla ofiar handlu ludźmi.
– Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne: https://kcik.pl/